657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 76. maddesinde, "Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68. maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler. Memurlar istekleri ile, kurumlarında kazanılmış hak derecelerinin en çok üç derece altında aynı veya başka yerlerdeki kadrolara atanabilirler. Aşağı dereceye atananların 68. maddede yazılı süre kaydı aranmaksızın eski derecelerine tekrar atanmaları mümkündür..." düzenlemesi yer almaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 76. maddesinde yer alan düzenleme ile memurların yer ve görev bakımından naklen atanmaları konusunda idarelere takdir yetkisi tanındığı; bu yetkinin ancak kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek kullanılabileceği; belirtilen unsurlara uyulmaksızın kullanıldığının kanıtlanması ya da yargı yerlerince saptanması halinde ise, idari işlemin sebep ve amaç yönlerinden hukuka aykırılığı nedeniyle iptalinin gerekeceği yerleşik yargısal içtihatlardandır.
İdare hukukunda benimsenmiş bu prensiple idarenin işlemlerinde keyfiliğin, sübjektifliğin önlenmesinin ve bu suretle memurların daha rahat, güvenli bir statüde hizmet vermelerinin amaçlandığı şüphesizdir. Bu bakımdan, atama işlemine dayanak olan gerekçenin de yukarıda anılan hususlar dahilinde değerlendirilmesi; yapılacak değerlendirmede ilgilinin durumu, kamu yararı, hizmet gerekleri gibi kriterlerin dikkate alınması gerekmektedir.
Daire başkanlığı (belediye, üniversite, 399'a tabi kurumlar, bakanlık daire başkanlığı) görevinden alınma üzerine açılan davalarda Danıştay daireleri arasında bariz bir içtihat farkı bulunmamaktadır. Yargılamalarda genellikle takdir yetkisi kapsamında işlemin nedeni sorgulanmakta, hukuken kabul edilebilir bir sebep gösterilmediği sürece işlemin iptali yolunda karar verildiği görülmektedir.
Son olarak Sağlık Bakanlığında daire başkanı olarak görev yapmakta iken araştırmacı kadrosuna atanan davacı tarafından açılan davada Danıştay 2. Dairesi (2024/627) sayılı kararında;
"Olayda, davacının daire başkanlığı görevinden alınarak araştırmacı kadrosuna atanmasını gerektirecek şekilde hizmeti aksattığı veya başarısız olduğu ya da görevde kalmasında, hizmetin yürütülmesi açısından sakınca bulunduğu yönünde hukuken geçerli somut bilgi-belge ve görevden alınmasını gerektirir bir disiplin soruşturması veya idari teklif bulunmadığından, geçmiş hizmetlerindeki görevleri ve süreleri de dikkate alındığında salt takdir yetkisine dayalı olarak tesis edilen dava konusu işlemde kamu yararı ve hizmet gerekleri bakımından hukuka uyarlık; dava konusu işlemin iptaline ilişkin mahkeme kararına yönelik davalının istinaf başvurusunun kabulü, kararın kaldırılması ve davanın reddi yolundaki Bölge İdare Mahkemesi kararında ise hukuki isabet görülmemiştir." gerekçesiyle görevden alma nedenine vurgu yaparak bozma kararı verilmiştir.
Şüphesiz daire başkanlığı görevi merkezde ve taşrada bürokratik kadroların ilki olup, bu kadroya atanma kadar bu görevden alınmanın sonuçları ağır olduğundan özellikle görevden alma işlemi tesis edilirken sebep unsuruna dikkat edilmelidir. Hukuken kabul edilebilir bir sebep olmadığı sürece açılacak bir davada Danıştay içtihatları gereği iptal kararı verilmesi gündeme gelecek olup, kurumun aktüeryal dengeleri zarar görebilecektir.
Av. Sadi KAYABAŞI
